Bilye Sporları!
Yeni sitemizle karşınızda olmaktan büyük memnuniyet duyduğumu dile getirerek başlamak istiyorum. Uzun soluklu olacak bir birlikteliği sizlere paylaşmayı temenni ediyoruz.Bocce, Boule, Petank ya da Bilye Sporları; Tarihçe ve Terminoloji
Yeni sitemizle karşınızda olmaktan büyük memnuniyet duyduğumu dile getirerek başlamak istiyorum. Uzun soluklu olacak bir birlikteliği sizlere paylaşmayı temenni ediyoruz.
Federasyonumuzun kurulmasını müteakip, 24 Mart 2005?te oybirliği ile başkanlığa getirilen Sayın Ahmet Recep TEKCAN?ın tensip buyurması ile birlikte Bocce Bowling ve Dart camiasına hizmet etmeye başladık. Şahsen, uzun yıllarını Tekvando ve Badmintona vermiş bir spor adamı olarak, sporun her noktasında ?sporcu, antrenör, idareci, spor muhabirliği, vb- bulunarak spor pratiğinin daima içerisinde olmanın yanında, spor bilimlerinde elde ettiğim bilim uzmanlığı derecesiyle de kuramsal formasyona sahip birisiyim. Tüm birikimlerimin ışığında bir buçuk yıla yakın bir süredir camiamızın hizmetindeyim. Memnuniyetle dile getirmeliyim ki başkanımızın liderliğinde oluşturduğumuz ekibimizle, bir çok konuda ilkleri gerçekleştirmiş olmanın kıvancını yaşıyoruz. Bizden kaynaklanmayan bir çok örgütsel, idari, ekonomik sıkıntıya rağmen iyi işler yaptık ve bu yayın vasıtasıyla da bunları sizinle paylaşmaya devam edeceğiz.
Bu yazımda bir çoğumuzun yabancısı olduğu Bocce sporu ile ilgili bilgiler aktarmak ve bu disiplin altında yer alan diğer branşlarımızdan da bahsetmek istiyorum. Ülkemizde 1990?lı yıllarından başından beri Raffa sistemi yapılmakla birlikte, 2006 yılında ilk kez Petank ve Boule (volo) sistemlerini ülkemize tanıttık ve ilgili uluslararası federasyonlara üye olarak, Avrupa ve Dünya Şampiyonlarında ülkemizin temsilini sağladık. 27 Mayıs 2006?ta gerçekleştirdiğimiz federasyonumuzun 1. Olağan Genel Kurulunda aldığımız prensip kararıyla, Bocce branşımız artık Raffa sisteminin yanında Petank ve Boule (volo) sistemlerini de kapsar hale geldi.
Bocce; ülkemizde pek tanınmamasına karşılık, hem tarihi kökenlerinin Anadolu?ya uzanması ve geleneksel boş zaman değerlendirme alışkanlıklarımıza benzerliği hem de Dünya spor örgütlenmesinde önemli bir yer tutması nedeniyle, bugün yeniden yaşamımızın önemli bir parçası haline gelmeye adaydır.
Neolitik Çağ?a ait kazılar Çatalhöyük?te bulunan yuvarlak taş topların tarihinin MÖ 9000?lere kadar uzandığını gösteriyor. Tarihçede bu bilgiye yer veren CMSB (Dünya Boule Sporları Konfederasyonu), yuvarlak toplarla oyun oynandığına dair kesin bulguları ise MÖ 5000?li yıllarda Mısır?a dayandırıyor. Modern Bowling sporunun tarihi ve adresi de bu kayıtla örtüşüyor. Birkaç bin yıl sonra ise, Eski Yunanda topların bir güç gösterisi olarak en uzağa atılmaya çalışıldığı biliniyor. Ünlü tıpçı Hipokrat da bu tür egzersizleri tavsiye etmiştir. Oyun bugünkü halini ise Roma İmparatorluğu döneminde almış, atılan topların bir çizgi veya hedefe yakınlığı amaç olmuştur. Bu hedef daha sonra küçük bir top (misket / but / jack / pallino) olmuştur. Miskete en yakın olanın sayı kazanması esası, günümüzde de bu oyunun temelini oluşturmaktadır. Orta Çağa gelindiğinde, Bocce Fransa ve İtalya?da bir çok şehrin meydanında oynanan yaygın bir oyun haline gelmiştir.
20. Yüzyılın başından itibaren yerel geleneklere göre geliştirilen bu oyun, oynandığı bölgeye göre ?Lyonnaise? (Liyonez), ?Raffa? ve ?Petanque ? Jeu Provençal? gibi isimler almış ve tatil, göçler, sömürge gibi etkenlerle de diğer ülkelere yayılmıştır. Değişik ülkelerde ulusal federasyonların kurulmasını müteakip,
1946 yılında FIB (Uluslararası Boule Sporları ?Lyonnaise- Federasyonu),
1958 yılında FIPJP (Uluslararası Petanque ? Jeu Provençal Federasyonu),
1982 yılında CBI (Uluslararası Bocce ? Raffa- Konfederasyonu) kurulmuştur.
Bu üç uluslararası federasyon 1985 yılında bir araya gelerek CMSB (Dünya Boule Sporları Konfederasyonu)?nu oluşturmuştur. CMSB, 15 Ekim 1986 yılında IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi) tarafından tanınmıştır. CMSB günümüzde IOC?ye bağlı olarak ARISF, GAISF ve IWGA gibi önemli örgütlerin de içerisinde bulunmaktadır.
2003 Yılında ise 4. Uluslararası federasyon olan World Bowls (Lawn Bowl ? Çim Topu) da CMSB çatısı altına girmiş ve böylelikle CMSB, çatısı altında yaklaşık 110 üye ülke federasyonunun bulunduğu büyük bir örgüt haline gelmiştir. Şu anda federasyonumuzun World Bowls ile de iletişimleri sürmekte olup, bu sistemi 2007 yılında yakından tanımayı ve 2008?de ise resmi faaliyetlere başlamayı planlamaktayız.
Bugün bu sporlar, IWGA (Dünya Spor Oyunları), Akdeniz Oyunları, Asya Oyunları, Commonwealth Games (İngiliz Milletler Topluluğu Oyunları), Küçük Avrupa Ülkeleri Oyunları gibi Dünya Sporunun en gözde organizasyonlarının bir parçası olmanın yanında, Olimpik Programın da önde gelen adayları arasındadır. Her 4 uluslararası federasyon da, ayrı ayrı yıllık Dünya ve Kıtasal Şampiyonalarını yapmaya devam etmektedir.
Ülkemizde ilk kez 1990?lı yılların başında Raffa sistemi oynanmaya başlanmış, 1995 yılında bu spor Herkes İçin Spor Federasyonu çatısı altına girmiştir. Daha sonra Beyzbol ve Softbol Federasyonuna bağlanan Bocce sporu, 14 Ekim 2004 tarihinde Merkez Danışma Kurulu kararıyla Bowling ve Dart ile birlikte ayrı bir federasyon çatısı altında toplanmıştır.
Kısa terminoloji:
Bocce İtalyanca bir kelime olup, Fransızca karşılığı Boule, İngilizce karşılığı ise Bowls?tur. İtalya?da Bocce kelimesi Raffa, Boule (Volo) ve Petanque oyun sistemlerinin her üçünü de ifade etmek üzere kullanılmaktadır. Fransa?da Boule sporuna başlangıçta Lyonnaise denilirken, son zamanlarda bu kelime coğrafi bir bölgeyle (Lyon bölgesi) sınırlı olması nedeniyle kullanımdan kalkmıştır. Yerel olarak Lyonnaise kelimesi kullanılmaya devam edilse de, uluslararası alanda Boule kelimesi benimsenmiştir. İtalyanlar ise her iki kelime yerine, Volo kelimesini kullanmaya devam etmektedir.
Bu oyunlarda kullanılan küçük çaplı topa, Fransızca ?but?, İtalyanca ?pallino? ve İngilizce ?jack? ismi verilmekte, Türkçe?de ise yeni çıkarılan yönetmeliklerde ?misket? olarak tanımlanmaktadır. Türkçeleştirme için Bocce kelimesi yerine, Bilye veya Misket Sporları demeyi düşünmenin yanında her iki kavramın da yine yabancı kökenli olduğunu göz önünde tutuyoruz. Bilye İtalyanca ?biglia?, misket ise Fransızca ?mousquet? kelimesinden gelmektedir. Petanque ise aynen kullanılmaya devam edilmekle birlikte, Türkçe okunduğu gibi, ?Petank? olarak yazılması benimsenmiştir.
Görünen o ki, bilye ve misket nasıl günlük konuşma dilimizin bir parçası haline geldiyse, kısa süre içerisinde Bocce, Boule ve Petank kelimeleri de herkesçe bilinen ve kullanılan kelimeler olacaktır.
Mutlu TÜRKMEN
Türkiye Bocce Bowling ve Dart Federasyonu
Başkan Vekili
